Ένα ζήτημα που απασχολεί κάθε γονιό είναι το πώς θα μεγαλώσει ένα παιδί με ισχυρή αυτοπεποίθηση. Έναν άνθρωπο που θα πιστεύει στη ζωή του πως είναι σημαντικός, αρκετός και ικανός. Μεγαλώνοντας ένα παιδί, είναι σημαντικό να θυμάστε ότι έχετε τον έλεγχο μιας ζωής και τα λόγια και οι πράξεις σας θα ελέγχουν και θα επηρεάζουν το παιδί σας για πάντα.
Η αυτοπεποίθηση είναι η σφαιρική εικόνα που έχει αποκτήσει ένας άνθρωπος για τον εαυτό του, ανάλογα με την αξία και την προσοχή που έχει λάβει από το οικογενειακό του περιβάλλον και τους σημαντικούς ανθρώπους της ζωής του και ανάλογα με τα βιώματα της υπόλοιπης ζωής του. Μπορεί να μεταβληθεί μέρα με την ημέρα, χρόνο με το χρόνο ξεκινώντας από τη βρεφική ηλικία μέχρι και όλη την ενήλικη ζωή.
Η υγιής αυτοεκτίμηση των παιδιών, λειτουργεί σαν πανοπλία ενάντια στις προκλήσεις του κόσμου. Τα παιδιά που γνωρίζουν τις δυνάμεις και τις αδυναμίες τους και αισθάνονται καλά για τον εαυτό τους φαίνεται να χειρίζονται ευκολότερα τις συγκρούσεις και να αντιστέκονται στις αρνητικές πιέσεις. Τείνουν να χαμογελούν περισσότερο και να απολαμβάνουν τη ζωή με ρεαλισμό και αισιοδοξία.
Αντιθέτως, τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις ως πηγές μεγάλου άγχους και απογοήτευσης. Κάνοντας αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό τους όπως «δεν είμαι καλός» ή «δεν μπορώ να κάνω τίποτα σωστό», μπορεί να οδηγήσει σε παθητικότητα, κοινωνική απόσυρση ή κατάθλιψη. Αντιμέτωποι με μια νέα πρόκληση, η άμεση απάντησή τους μπορεί να είναι “δεν μπορώ” εμφανίζοντας δυσκολίες στο να βρουν λύσεις σε προβλήματα της καθημερινότητάς τους. Πώς οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί τους
Προσέξτε τι λέτε. Τα παιδιά επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τα λόγια των γονέων αλλά και των άλλων. Θυμηθείτε να επαινείτε το παιδί σας όχι μόνο για το αποτέλεσμα αλλά και για την προσπάθεια που κατέβαλε για να κατακτήσει ένα στόχο, πάντα με ειλικρίνεια. Για παράδειγμα, εάν το παιδί σας δε σκοράρει στην ομάδα ποδοσφαίρου του, αποφύγετε να πείτε: “Λοιπόν, την επόμενη φορά θα δουλέψεις σκληρότερα και θα το κάνεις.” Αντ ‘αυτού, προσπαθήστε να πείτε: “Μπορεί να μη σκόραρες στην ομάδα, αλλά εγώ είμαι πραγματικά περήφανος για την προσπάθεια που κάνεις για αυτό”. Ετσι η ανταμοιβή γίνεται στην προσπάθεια αντί στο αποτέλεσμα και το παιδί δεν απογοητεύεται σε μεγάλο βαθμό. Έτσι, όταν το επίπεδο των δεξιοτήτων ενός παιδιού δεν είναι ακριβώς εκεί που στοχεύει, τους βοηθάτε να ξεπεράσουν τις απογοητεύσεις τους και αναγνωρίζουν τις δεξιότητές τους. Ως ενήλικες, είναι ωφέλιμο να χρησιμοποιήσετε και το χιούμορ επίσης για να βοηθήσετε τα παιδιά σας να μάθουν για τον εαυτό τους και να εκτιμήσουν τι τους καθιστά μοναδικά: “εγώ στην ηλικία σου δε μπορούσα να κλωτσήσω ούτε τη μπάλα” για παράδειγμα.
Να είστε θετικό πρότυπο. Τα παιδιά βλέπουν- τα παιδιά πράττουν. Τα παιδιά είναι μέρος ενός συστήματος- αρχικά της οικογένειας. Τα παιδιά είναι η εικόνα της οικογένειας, επειδή δημιουργούν πρότυπα και μιμούνται.
-“το παιδί μου φωνάζει!” (μήπως του φωνάζεις κι εσυ;)
-“το παιδί μου με χτυπάει!” (αφού κι εσύ το χτυπάς)
-“η κόρη μου είναι εσωστρεφής” (παρατηρησε ως μειονέκτημα μία φανερά εσωστρεφής μητέρα)
-“ο γιος μου δεν κάνει φιλίες και μ’ανησυχει!” (προς το γονιό: αφού ούτε εσύ έχεις φίλους)
-“έχει άγχος το παιδί μου! το πρωί έκλαιγε και δεν ήθελε να βγει από το σπίτι!” (περιέγραφε η μητέρα αγχωμένη κλαίγοντας)
Καθημερινές συνήθειες και αντιδράσεις που θεωρούνται δεδομένες ή γίνονται μηχανικά από τους γονείς και τους φροντιστές, διαμορφώνουν καθοριστικά τα παιδιά και τον τρόπο που διαμορφώνεται η προσωπικότητά τους Πολλές φορές οι γονείς απαιτούν από τα παιδιά τους να είναι κάτι που ούτε οι ίδιοι έχουν Εάν είστε υπερβολικά σκληροί για τον εαυτό σας, απαισιόδοξοι ή μη ρεαλιστικοί σχετικά με τις ικανότητες και τους περιορισμούς σας, τα παιδιά σας ενδέχεται τελικά να σας αντικατοπτρίζουν. Προωθήστε τη δική σας αυτοεκτίμηση και θα έχουν ένα σπουδαίο μοντέλο.
Προσδιορίστε και ανακατευθύνετε ανακριβείς πεποιθήσεις. Είναι σημαντικό για τους γονείς να εντοπίζουν τις παράλογες πεποιθήσεις των παιδιών για τον εαυτό τους, είτε πρόκειται για την τελειότητα, την ελκυστικότητα, την ικανότητα ή οτιδήποτε άλλο. Βοηθώντας τα παιδιά να καθορίσουν ακριβέστερα πρότυπα και να είναι πιο ρεαλιστικά στην αξιολόγηση τους θα τους βοηθήσει να έχουν μια υγιή αυτο-ιδέα. Οι ανακριβείς αντιλήψεις για τον εαυτό μπορούν να ριζωθούν και να γίνουν πραγματικότητα στα παιδιά. Για παράδειγμα, ένα παιδί που είναι καλός μαθητής στο σχολείο αλλά αγωνίζεται με τα μαθηματικά μπορεί να πει, “Δεν μπορώ να κάνω μαθηματικά. Είμαι ένας κακός μαθητής”. Όχι μόνο αυτό είναι μια ψευδής γενίκευση, είναι επίσης μια πεποίθηση που μπορεί να προκαλέσει σε ένα παιδί αποτυχία. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να βλέπουν μια κατάσταση πιο αντικειμενικά. Μια χρήσιμη απάντηση μπορεί να είναι: “Είσαι καλός μαθητής. Κάνεις σπουδαία προσπάθεια στο σχολείο. Το μαθηματικό είναι ένα μάθημα που χρειάζεται να μελετήσεις περισσότερο χρόνο. Θα το δουλέψουμε μαζί”.
Να είστε αυθόρμητοι και στοργικοί. Η αγάπη σας θα βοηθήσει στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του παιδιού σας. Δώστε αγκαλιές και πείτε στα παιδιά ότι είστε περήφανοι για αυτούς όταν τους βλέπετε να προσπαθούν για κάτι ή να ξαναδοκιμάζουν κάτι στο οποίο απέτυχαν στο παρελθόν. Επαινέστε τους συχνά και με ειλικρίνεια, αλλά χωρίς να το παρακάνετε. Έχοντας μια φουσκωμένη αίσθηση του εαυτού μπορεί να οδηγήσει τα παιδιά και τους εφήβους να αισθάνονται ότι είναι ανώτεροι από όλους τους άλλους κι έτσι κινδυνεύουν να απομονωθούν κοινωνικά.
Δημιουργήστε ένα ασφαλές περιβάλλον στο σπίτι. Τα παιδιά που δεν αισθάνονται ασφάλεια ή κακοποιούνται στο σπίτι διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης κακής αυτοεκτίμησης. Ένα παιδί που εκτίθεται σε γονείς που καυγαδίζουν συχνά μπορεί να αισθάνονται ανασφάλεια στο περιβάλλον τους και νιώθει αβοήθητο ή καταθλιπτικό. Επίσης προσέξτε για σημάδια κακοποίησης από άλλους. Προβλήματα στο σχολείο, προβλήματα με τους συνομηλίκους και άλλους παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν αυτοεκτίμηση των παιδιών. Ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να μιλάνε με εσάς ή άλλους αξιόπιστους ενήλικες σχετικά με την επίλυση προβλημάτων που είναι υπερβολικά μεγάλα για να τα διαχειριστούν μόνοι τους.
Βοηθήστε τα παιδιά να εμπλακούν σε εποικοδομητικές εμπειρίες. Οι δραστηριότητες που ενθαρρύνουν τη συνεργασία και όχι τον ανταγωνισμό είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης. Για παράδειγμα, δραστηριότητες στις οποία ένα μεγαλύτερο παιδί βοηθά έναν νεότερο να μάθει κάτι μπορεί να κάνει θαύματα και για τα δύο παιδιά. Επίσης ο εθελοντισμός και η συμβολή σε εργασίες στο σπίτι: να μαγειρέψετε μαζι με το παιδί σας για παράδειγμα, μπορεί να έχει θετικές επιπτώσεις στην αυτοεκτίμησή του. Η ενθάρρυνση του λόγου είναι επίσης πολύ σημαντική. Ακούστε τι έχει να σας πει το παιδί σας και μην το διακόπτετε. Κάντε διάλογο και ζητήστε την αποψή του σε διάφορα θέματα.
«Μαμά, μπαμπά, δείξε μου πως να το κάνω μόνος μου!»
«Θα λερωθεί αν τον αφήσω να φάει μόνος του», «Θα καθυστερήσουμε αν τον αφήσω να ντυθεί μόνος του», «Θα πέσει αν ανέβει τις σκάλες μόνος του». Κάποιες φορές οι γονείς μέσα από τις ανησυχίες του για τις ικανότητες των παιδιών τους, τους αναγκάζουν να λαμβάνουν δράση με αποτέλεσμα τα παιδιά τους να αναπτύσσουν χαμηλή αυτοεικόνα, να μη γνωρίζουν τις δυνατότητές τους, να μη τους δίνεται η ευκαιρία να τις εξελίξουν. Δώστε τους χρόνο και εκπαιδεύστε τους στον τρόπο. Η αυτοεξυπηρέτηση αποτελεί καθοριστικό κομμάτι στην ανάπτυξη αλλά και στην δημιουργία της προσωπικότητας ενός παιδιού. Ενισχύοντας την αυτονομία μέσα από την αυτοεξυπηρέτηση, τα παιδιά ωριμάζουν, νιώθoυν υπερήφανα για τις κατακτήσεις και ικανότητές τους και ενισχύουν την αυτοπεποίθησή τους. Δείξτε τους πως να το κάνουν μόνοι τους! Είναι σημαντικό όταν προωθείτε υγιή αυτοεκτίμηση να πιστεύετε στις δυνατότητες των παιδιών σας, μα πάνω απ’όλα είναι σημαντικό να πιστεύετε εσείς οι ίδιοι στον εαυτό σας.
Νάνσυ Νενέργογλου
Ψυχολόγος, MSc Συμβουλευτική Ψυχολογία