Ένα από τα χαρακτηριστικά που βοήθησε τους ανθρώπους να κερδίσουν στην εξέλιξη είναι τόσο το ατομικό όσο και το συλλογικό συμφέρον. Ομάδες ατόμων που έχουν προδιάθεση να συνεργαστούν, να φροντίζουν ο ένας το άλλο και να υποστηρίζουν τους κοινωνικούς κανόνες δικαιοσύνης, τείνουν να επιβιώνουν και να επεκτείνονται, επιτρέποντας έτσι στα κοινωνικά κίνητρα να πολλαπλασιαστούν.Έτσι, η ανησυχία για τον εαυτό μας αλλά και η ανησυχία για τους άλλους συμβάλλουν στην αίσθηση της δικαιοσύνης μας. Μαζί διευκολύνουν τη συνεργασία μεταξύ ατόμων.Ένα κρίσιμο ερώτημα είναι πώς οι άνθρωποι εξισορροπούν τον εγωισμό και την ανιδιοτέλεια τους κατά τη λήψη αποφάσεων.
Μαθαίνοντας να είμαστε δίκαιοι
Τα παιδιά έως την ηλικία των 3 βέβαια, τείνουν να σκέφτονται περισσότερο εγωκεντρικά. Καθώς μεγαλώνουν, αναπτύσσουν την αίσθηση των κοινωνικών κανόνων. Σύντομα, αρχίζουν να καταλαβαίνουν την αρχή της «δικαιοσύνης» – μια «δίκαιη» διανομή μπορεί να είναι άνιση αν λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες, την προσπάθεια ή την αξία των ανθρώπων. Για παράδειγμα, ένας αδελφός που κάνει περισσότερες δουλειές μπορεί να δικαιούται περισσότερα μπισκότα. Αυτή η μετατόπιση προς την ισότητα φαίνεται να είναι καθολική στους ανθρώπους και ακολουθεί παρόμοια μοτίβα μεταξύ των πολιτισμών.
Πρώτα εγώ, μετά εσύ
Στην καθημερινή σας ενήλικη ζωή, αντιμετωπίζετε αποφάσεις που δεν επηρεάζουν μόνο τον εαυτό σας, αλλά και άλλους ανθρώπους γύρω σας. Διαπιστώθηκε από έρευνες ότι η δικαιοσύνη για τον εαυτό υπερτερεί και οι άνθρωποι είναι περισσότερο πρόθυμοι να ανεχθούν μία προσφορά που είναι άδικη για τους άλλους παρά για τον εαυτό τους. Σύμφωνα με τη γνωστική επιστήμη, είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε άλλους ανθρώπους επειδή χρησιμοποιούμε τα ίδια μέρη του εγκεφάλου μας για να κατανοήσουμε τον εαυτό μας.
Συνολικά, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι άνθρωποι δίνουν προτεραιότητα στις δικές τους αποδόσεις πρώτα και αργότερα ενσωματώνουν τον τρόπο με τον οποίο οι επιλογές τους επηρεάζουν άλλα άτομα. Έτσι, ενώ οι άνθρωποι νοιάζονται για τους άλλους, μόλις πάρουν το δίκαιο μερίδιο τους, τότε είναι πρόθυμοι να είναι δίκαιοι και γενναιόδωροι με τους άλλους. Φαίνεται να είναι στην ανθρώπινη φύση να βεβαιωθεί κανείς ότι έχει φροντίσει τον εαυτό του πριν λάβει υπόψη τις ανάγκες των άλλων.
Νάνσυ Νενέργογλου
Ψυχολόγος, MSc Συμβουλευτική Ψυχολογία