Η αγάπη είναι συναίσθημα έντονης στοργής και προσωπικής αφοσίωσης. Για πολλούς ανθρώπους ωστόσο, είναι δύσκολο να το αποδεχτούν και να το βιώσουν. Μεγάλος αριθμός ανθρώπων σύμφωνα με έρευνες, αντιδρούν θυμωμένα σε ζητήματα που αφορούν τη συντροφικότητα και την αγάπη.
- Ένας άντρας ένιωσε αρνητικά για τη σύζυγό του όταν του εξέφρασε ότι ανησυχούσε για την ποδηλασία που έκανε εκείνος σε μια μη ασφαλή γειτονιά, παρόλο που ήξερε ότι δεν ήταν ελεγκτική η στάση της αλλά η ανησυχία της βασιζόταν στο γεγονός ότι τον αγαπούσε και τον εκτιμούσε.
- Μια γυναίκα αντέδρασε άσχημα όταν ο σύντροφός της, της είπε ότι την αγαπούσε τόσο πολύ που ήθελε να κάνουν παιδιά μαζί. Ποτέ δεν είχε εκφράσει εχθρότητα απέναντί του και ο εμπλεκόμενος άνδρας δεν την πίεζε, αλλα το εξέφρασε ως μία γλυκιά σκέψη με όμορφα συναισθήματα.
Αυτές οι παράδοξες αντιδράσεις αποτελούν σε μεγάλο βαθμό μια ασυνείδητη διαδικασία. Ακόμα και ένα απλό κομπλιμέντο το οποίο αρχικά γίνεται αποδεκτό, αξιολογείται θετικά και ο αποδέκτης το απολαύσει, μπορεί αργότερα να προκαλέσει συναισθήματα δυσπιστίας ή θυμού προς το άτομο που το κάνει, ή ακόμα μπορεί να προκαλέσει αρνητικά συναισθήματα προς τον ίδιο μας τον εαυτό όντας αποδέκτες του.
Γιατί όμως η αγάπη, η θετική αναγνώριση και τα κομπλιμέντα προκαλούν εχθρικά συναισθήματα; Υπάρχουν κάποιες βασικές αιτίες αυτού του φαινομένου:
- Το να αγαπιέσαι προκαλεί άγχος επειδή απειλεί μακροχρόνιες ψυχολογικές άμυνες που σχηματίζονται νωρίς στη ζωή σε σχέση με τον συναισθηματικό πόνο και την απόρριψη.
Αν και η εμπειρία της επιλογής και της αμοιβαίας εκτίμησης είναι συναρπαστική και μπορεί να φέρει την ευτυχία και την ικανοποίηση, μπορεί ταυτόχρονα να είναι τρομακτική και ο φόβος μετατρέπεται συχνά σε θυμό. Κατά βάση, η αγάπη είναι τρομακτική όταν έρχεται αντιμέτωπη με το παιδικό τραύμα. Σε αυτήν την κατάσταση, ο αγαπημένος αισθάνεται υποχρεωμένος να ενεργήσει με τρόπους που βλάπτουν τον παρτενέρ συμπεριφέροντας με τιμωρητικό τρόπο, αποστασιοποιώντας την αγάπη.
- Όταν αγαπιέσαι προκαλούνται οδυνηρά συναισθήματα από το παρελθόν.
Η αγάπη και η τρυφερότητα προκαλούν σε ορισμένα άτομα ένα είδος οδυνηρής θλίψης που πολλοί άνθρωποι αγωνίζονται να αποκλείσουν. Κατά ειρωνικό τρόπο, οι κοντινές επαφές με έναν σύντροφο μπορούν να ενεργοποιήσουν αναμνήσεις από οδυνηρές παιδικές εμπειρίες, φόβο εγκατάλειψης και συναισθήματα μοναξιάς από το παρελθόν. Οι άνθρωποι φοβούνται να τραυματιστούν με τους ίδιους τρόπους που τραυματίστηκαν ως παιδιά.
- Όταν αγαπιέσαι βιώνεις μία οδυνηρή κρίση ταυτότητας
Όταν οι άνθρωποι έχουν πληγωθεί, νιώθουν ότι εάν αποδεχτούν την αγάπη στη ζωή τους, ολόκληρος ο κόσμος, όπως τον έχουν βιώσει, θα γκρεμιστεί και δεν θα ξέρουν ποιοι ήταν.
- Η αποδοχή της αγάπης στην πραγματικότητα αποσυνδέει τους ανθρώπους από τον φανταστικό δεσμό με τους γονείς τους.
Νωρίς στη ζωή, τα παιδιά αναπτύσσουν φανταστικές συνδέσεις με τους γονείς ή τους φροντιστές τους. Η σύνδεση αυτή τους προσφέρει μια αίσθηση ασφάλειας και ικανοποιεί εν μέρει τις ανάγκες του παιδιού και του ανακουφίζει τα οδυνηρά συναισθήματα συναισθηματικής στέρησης και απόρριψης. Αυτή η φαντασία παραμένει στη ζωή των ενηλίκων, αν και μπορεί να είναι σε μεγάλο βαθμό ασυνείδητη και δημιουργεί την αίσθηση της αυτοϊκανοποίησης νιώθοντας ότι τα άλλα άτομα είναι περιττά.
- Η αποδοχή της αγάπης προκαλεί οδυνηρά υπαρξιακά ζητήματα.
Το να είσαι κοντά στον άλλο σε μια στοργική σχέση, σε κάνει να αγκαλιάζεις τη ζωή και να αποδέχεσαι την αγάπη, όμως πρέπει να αντιμετωπίσεις το αναπόφευκτο του θανάτου. Συγκεκριμένα, η εμπειρία της αγάπης κάνει ένα μέρος της ζωής κάποιου σημαντικό και η γνώση του τέλους της γίνεται βασανιστική. Για αυτόν τον λόγο, οι άνθρωποι προσπαθούν να τροποποιήσουν αυτά τα θετικά βιώματα για να αποφύγουν τα οδυνηρά συναισθήματα. Έτσι, επιλέγουν μια «ασφαλέστερη» απόσταση μεταξύ τους.
Ως επί το πλείστον, οι άνθρωποι δημιουργούν τον συναισθηματικό κόσμο στον οποίο ζουν. Στην πραγματικότητα, προσπαθούν να αναδημιουργήσουν τον κόσμο στον οποίο ζούσαν ως παιδιά για να διατηρήσουν την ψυχολογική τους ισορροπία. Προκειμένου να διατηρηθεί μια αίσθηση ασφάλειας, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν αμυντικούς μηχανισμούς στις σχέσεις τους. Τείνουν να επιλέγουν παρτενέρ που μοιάζουν με ανθρώπους που ταιριάζουν στην άμυνα τους από την πρώιμη ζωή τους επειδή νιώθουν πιο άνετοι με τα άτομα αυτά. Διαστρεβλώνουν τους συντρόφους τους και τους βλέπουν σαν τους ανθρώπους του παρελθόντος τους και προσπαθούν να προκαλέσουν αλληλεπιδράσεις ίδιες με το παρελθόν. Το τελικό αποτέλεσμα έρχεται συνήθως σε αντίθεση με τη δημιουργία ευτυχισμένων σχέσεων.
Είναι ελπιδοφόρο ότι η επίγνωση αυτών των πυρήνων άμυνας, μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να απελευθερωθούν από τα γεμάτα αρνητικά συναισθήματα και να βιώσουν το υπέρτατο συναίσθημα της αγάπης.
Νάνσυ Νενέργογλου
Ψυχολόγος, MSc Συμβουλευτική Ψυχολογία