Η φράση «αυτοτραυματική συμπεριφορά» μπορεί να δημιουργεί εικόνες εφήβων ατόμων με περικοπές και τραύματα στο σώμα τους. Η αλήθεια είναι ότι ο αυτοτραυματισμός μπορεί να συμβεί σε άτομα οποιασδήποτε ηλικίας, σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες, σε άνδρες αλλά και σε γυναίκες.
Άτομα που αυτοτραυματίζονται ή κόβονται είναι άτομα που πονάνε. Είναι πολύ σημαντικό να παρατηρήσετε τον συναισθηματικό πόνο – όχι μόνο την εξωτερική του έκφραση – και να αντιμετωπίσετε το άτομο που χρησιμοποιεί αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές με κατανόηση και συμπόνια.
Είναι δύσκολο να βρεθούν ακριβή στατιστικά στοιχεία σχετικά με τον αυτοτραυματισμό, διότι πολλά περιστατικά δεν αναφέρονται. Οι εκτιμήσεις διαφέρουν πολύ. μεταξύ 3% και 38% ενώ φαίνεται οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες να εμπλέκονται σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.
Τι είναι η αυτοτραυματική συμπεριφορά;
Το κόψιμο είναι η πιο συχνά αναγνωρισμένη μορφή αυτοτραυματισμού. Αλλά ο αυτοτραυματισμός έρχεται σε πολλές μορφές. Ο ορισμός αφορά οποιαδήποτε αυτοτραυματική συμπεριφορά που είναι επιβλαβής και χρησιμοποιείται ως μέσο αντιμετώπισης του ψυχικού πόνου με σκοπό την συναισθηματική ανακούφιση. Μερικά συγκεκριμένα παραδείγματα περιλαμβάνουν:
- Τομές στο σώμα.
- Σκόπιμα σπασίματα οστών.
- Διάτρηση του δέρματος με καρφίτσες ή άλλα αντικείμενα.
- Δημιουργία εγκαυμάτων σε διάφορα μέρη του σώματος.
- Τράβηγμα των μαλλιών, των νυχιών ή κομμάτια του δέρματος.
- Χτυπώντας το κεφάλι, τα χέρια, τα πόδια, τα γόνατα ή τα άκρα σε σκληρές επιφάνειες.
- Χαστουκίζοντας ή δίνοντας γροθιές στον εαυτό. Είναι φυσικό να αισθάνεστε σοκ ή δυσπιστία όταν αντικρίσετε μία αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Φαίνεται απίστευτο σε εκείνους που δεν βιώνουν τόσο συναισθηματικό πόνο που κάποιος θα μπορούσε να φτάσει στο σημείο πάρει ένα ξυράφι και να κόψει το χέρι του ή να καεί για να αντιμετωπίσει τα συντριπτικά του συναισθήματα.
Είναι σημαντικό να δούμε τον αυτοτραυματισμό ως ένα είδος μετα-επικοινωνίας γύρω από τον συναισθηματικό πόνο κάποιου – η συμπεριφορά έχει νόημα ή αξία για το άτομο που το κάνει και ότι το νόημα ή η κατανόηση είναι τόσο σημαντική για να προχωρήσουμε στην θεραπεία.
Γιατί οι άνθρωποι καταφεύγουν σε αυτοτραυματικές συμπεριφορές;Η αυτοτραυματική συμπεριφορά είναι ένας μηχανισμός αυτορρύθμισης και, για μερικούς ανθρώπους, ένας μηχανισμός αυτο-τιμωρίας. Μερικές φορές οι άνθρωποι θα τραυματίσουν τα μέρη του εαυτού τους για τα οποία αισθάνονται «άσχημα». Είναι σαν αυτά τα μέρη να «τιμωρούνται» για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να νιώθουν λιγότερο ντροπιασμένοι ή λιγότερο άσχημα για τον εαυτό τους.
Άλλοι άνθρωποι λένε ότι χρησιμοποιούν τη συμπεριφορά αυτή ως απόσπαση της προσοχής τους από το αντικείμενο του ψυχικού πόνου τους. Ο σωματικός πόνος άλλωστε βοηθά ένα άτομο να αποσυνδεθεί από τον συναισθηματικό πόνο του.Η συμπεριφορά μπορεί επίσης να τραβήξει την προσοχή των γύρω.
Πώς να βοηθήσεις κάποιον που έχει αυτοτραυματικές συμπεριφορές
Είναι θλιβερό να βλέπεις ένα αγαπημένο άτομο να χρησιμοποιεί αυτές τις συμπεριφορές. Μπορεί να είναι δελεαστικό να το κρίνεις ή να του φωνάξεις για να ενεργήσει με τρόπο που φαίνεται παράλογο για εκείνον. Ωστόσο, η εστίαση στη συμπεριφορά αυτή διατηρεί τον βαθύτερο πόνο. Αυτό που είναι σημαντικό είναι η συνειδητοποίηση ότι το άτομο κάνει ό, τι καλύτερο μπορεί για να αντιμετωπίσει έναν κόσμο που τον κάνει να αισθάνεται τρομαγμένος ή συντετριμμένος.
Είναι δύσκολο να είσαι συμπονετικός αν δεν καταλαβαίνεις τον αγώνα του ατόμου να διαχειριστεί τα συναισθήματά του. Φράσεις όπως: «Είσαι τρελός; Τι έκανες;», μπορεί επιδεινώσουν προσωρινά την κατάσταση.
Τα αγαπημένα άτομα μπορούν να βοηθήσουν τη διαδικασία επούλωσης επιστρέφοντας με νέα συμπόνια εκείνη τη στιγμή: «Λυπάμαι για αυτό. Θέλω απλώς να ξέρεις ότι σ ‘αγαπώ και καταλαβαίνω ότι κάτι σου συμβαίνει».
Αν αγαπάς κάποιον που χρησιμοποιεί αυτοτραυματική συμπεριφορά, δεν μπορείς να μείνεις ανεπηρέαστος. Ίσως είναι ωφέλιμο να συμβουλευτείς κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας για να καταφέρεις να είσαι λειτουργικός και βοηθητικός στα αντίστοιχα δεδομένα.Ιδιαίτερα σημαντικό όμως είναι να λάβει βοήθεια ειδικού ψυχικής υγείας το ίδιο το άτομο ώστε να κατακτήσει δεξιότητες αυτοφροντίδας και αυτοσυμπόνιας.
Η κατάκτηση αυτών, βοηθά τους ανθρώπους αυτούς να ανακαλύψουν υγιείς τρόπους διαχείρισης τόσο του εαυτού τους, όσο και των σχέσεων τους με τους άλλους και τους ωθεί στο να εγκαταλείψουν συμπεριφορές που δυσκολεύουν την καθημερινότητά τους.
Νάνσυ Νενέργογλου
Ψυχολόγος, MSc Συμβουλευτική Ψυχολογία